Geschreven door Anne Kuit, editing/feedback  door Joy Van de Cauter

“De taal reflecteert en vormt ons wereldbeeld. Wij bepalen aan de hand van woorden welke dingen relevant zijn, hoe ze gezien worden, welke grenzen we trekken. Het gevolg hiervan is dat taal nooit neutraal is: we benoemen de wereld, maar beoordelen die tegelijkertijd.”

Siba Kanobana, docent sociolinguïstiek en postkoloniale studies aan de Universiteit Gent en Open Universiteit van Nederland.

De positieve effecten van genderinclusieve taal

Een groeiend aantal mensen op de arbeidsmarkt identificeert zich als transgender persoon of een genderidentiteit buiten de het binaire gender stelsel. (De parapluterm die we hiervoor gebruiken is non-binair.) Met ons Return To Work onderzoek ontwikkelen we een tool die gendervariante personeelsleden ondersteunt, zodat organisaties concrete handvaten krijgen om meer rekening te houden met ‘T+’ werknemers. Natuurlijk is ook inclusieve taal daar een onderdeel van.

Veel organisaties worden al toleranter, maar het blijkt vaak nog moeilijk om inclusief te communiceren op de werkvloer. Een groot Australisch onderzoek uit 2020 wees uit dat inclusief taalgebruik op het werk substantiële positieve effecten kan hebben. Trans personen ervaren hierdoor meer samenhorigheid en inclusie, en dat draagt bij aan hun algehele sociaaleconomische integratie. Geen verrassende conclusie, maar wel één die om meer uitleg en tips vraagt. 

Genderidentiteit bevestigen

Taal is een krachtig middel. Niet alleen voor individuen om hun eigen genderidentiteit uit te drukken, maar ook om de genderidentiteit van een ander te bevestigen. Dat doen we onbewust de hele dag door. We leren al op jonge leeftijd om met twee woorden te spreken en dus altijd “Dank u wel meneer” of “Dank u wel mevrouw” te zeggen. Netjes misschien, maar niet zo inclusief. Je weet immers niet altijd of je een meneer, mevrouw of non-binair persoon voor je hebt.  

Wijziging van naam en voornaamwoorden

Uit een kleine maar groeiende hoeveelheid onderzoek blijkt dat blootstelling aan inclusieve en genderspecifieke taal zeer belangrijk is voor het welzijn van trans personen. Als trans personen beslissen naar hun werkelijke genderidentiteit te gaan leven, gaat dit vaak gepaard met een naamswijziging. Daarnaast wordt meestal gevraagd de persoonlijke voornaamwoorden aan te passen. Een trans vrouw kan bijvoorbeeld vrouwelijke (zij/haar/haar) of genderneutrale (bijvoorbeeld die/hen/hun) voornaamwoorden gaan gebruiken. 

Tevredenheid over werk en leven

Helaas zijn de studies naar trans volwassenen schaars, maar Huffman et al. (2020) analyseerden de enquêtegegevens van een steekproef met 263 genderdiverse personen in de Verenigde Staten. Op de werkvloer bleek het gebruik van de correcte naam en voornaamwoorden bij te dragen aan de gevoelde ondersteuning van trans werknemers. Zij gaven aan dat dit zowel de tevredenheid over hun werk als over hun leven vergroot. Onjuist gebruik van namen of voornaamwoorden kan juist leiden tot het ervaren van respectloosheid, afwijzing, vervreemding en genderdysphorie. Dit misgenderen – het verwijzen naar een persoon met woorden die het verkeerde gender uitdrukken – is een micro-agressie die trans personen vaak moeten doormaken. Een Amerikaanse steekproef bij 129 trans jongeren wees uit dat depressieve symptomen en suïcidale gedragen afnemen wanneer deze jongeren hun gekozen naam mochten gebruiken in een groter aantal omgevingen, bijvoorbeeld zowel thuis als op school. 

Onderzoekers Lori et al beargumenteren daarom dat trans inclusief taalgebruik een volksgezondheids kwestie is. Werk en werkomstandigheden worden algemeen aanvaard als belangrijke componenten van de sociale determinanten (de omstandigheden waarin mensen opgroeien, wonen, werken en leven) van gezondheid. Veel wetenschappers en pleitbezorgers stellen dat genderidentiteit ook moet worden beschouwd als zo’n sociale determinant. Veel trans en gender diverse personen hebben immers te maken met grote ongelijkheid op het gebied van gezondheid ten opzichte van cis personen door gendergerelateerde stigmatisering en discriminatie. In verschillende wetenschappelijke onderzoeken zijn daarom de afgelopen jaren speciale hoofdstukken gewijd aan de gezondheid van trans en gender diverse personen. 

Meer taaltips

Behalve de juiste naam en voornaamwoorden gebruiken voor je werknemers of collega’s is er binnen het domein ‘taal’ nog veel meer dat je kan doen om trans personen zich thuis te laten voelen op het werk. Hieronder volgt een korte oplijsting waarvan elk punt verwijst naar een website waar meer informatie en tips op te vinden zijn. Je kunt als organisatie natuurlijk ook een cursus genderinclusief schrijven volgen. In zo’n cursus krijg je meer uitleg over het concept gender en krijg je nog veel meer handvaten en oefeningen om genderinclusief te schrijven en spreken. 

Spreek transgender personen op de juiste manier aan.

Transgender Infopunt wijst je de weg langs alle termen die te maken hebben met het transgenderthema. De handleiding bevat tips om transgender personen en thematiek correct en respectvol te beschrijven, te bespreken en in beeld te brengen.

Betrek non-binaire personen in je communicatie.

Veel non-binaire personen voelen zich niet aangesproken door de communicatie binnen en buiten het bedrijf. In dit artikel vind je veel tips om een genderinclusieve tekst te schrijven. 

Zet je voornaamwoorden in je e-mailhandtekening.

Als zoveel mogelijk mensen hun voornaamwoorden delen, verhef je een gender dat verschilt van een sekse minder tot een curiositeit. Bovendien zorg je er door het delen van je voornaamwoorden voor dat het gewoner is om het gesprek hierover aan te gaan. Je voornaamwoorden in je e-mailhandtekening zetten is een makkelijke en doeltreffende manier om het gesprek over voornaamwoorden te normaliseren.

Meer doen voor je T+ werknemers

Het is natuurlijk niet alleen in taal belangrijk om als organisatie inclusief te zijn. Volgens een onderzoek aan de universiteit van Texas zouden organisaties moeten overwegen beleid in te voeren dat niet-binaire en transgender personen beschermt met officieel antidiscriminatiebeleid. Daarnaast zouden kledingvoorschriften geen onderscheid moeten maken tussen mensen met verschillende genderidentiteiten. (Bijv. iedereen aanmoedigen om jurken/rokken of broeken te dragen). Ook wordt het gebruik van genderneutrale toiletten zeer aangeraden. De uitvoering van zulks beleid zal waarschijnlijk helpen om cis-werknemers te leren hoe zij hun genderdiverse collega’s kunnen ondersteunen. 

Verder lezen in wetenschappelijk onderzoek? Raadpleeg: Moving beyond the gender binary: Examining workplace perceptions of nonbinary and transgender employees of Exposure to Inclusive Language and Well-Being at Work Among Transgender Employees in Australia, 2020